Σύμφωνα με μια παράδοση[1] ο Ορφέας διαμελίστηκε στην Πιερία από γυναίκες της περιοχής και ως εξιλέωση οι κάτοικοι των Λειβήθρων έθαψαν το κεφάλι του σε λαμπρό τέμενος και τον λάτρευαν ως θεό σε μια λατρεία απαγορευμένη για τις γυναίκες. Μεταξύ του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της αυτοκρατορικής εποχής η γειτονική και σημαντικότερη πόλη του Δίου ανέλαβε τη λατρεία: ο Παυσανίας (9.30.9-11) είδε εκεί τον τάφο του Ορφέα, ο οποίος μεταφέρθηκε στο Δίον μετά από μια πλημμύρα που κατέστρεψε τα Λείβηθρα. Τα Λείβηθρα καταστράφηκαν, επειδή δεν τιμούσαν όπως έπρεπε τον τάφο του Ορφέα.
Εκτός από το διαμελισμό του από γυναίκες των Λειβήθρων, αναφέρεται επίσης ανάλογος διαμελισμός από μαινάδες του Διόνυσου, οι οποίες τον εκδικήθηκαν, επειδή ο Ορφέας λάτρευε τον Ήλιο περισσότερο από το Διόνυσο.[2] Εναλλακτικά τον διαμελίζουν γυναίκες της Θράκης. Οι αιτίες που δίνονται από τους συγγραφείς ποικίλλουν: ο Ορφέας συμπεριφερόταν με περιφρόνηση στις γυναίκες μετά το θάνατο της Ευρυδίκης· αρνήθηκε να τις μυήσει στα μυστήριά του· με τη μουσική του μάγευε τους άνδρες της περιοχής που παραμέλησαν τις γυναίκες τους.[3]
Ο Παυσανίας γνωρίζει μια παράδοση ότι ο Ορφέας αυτοκτόνησε από θλίψη για το χαμό της γυναίκας του. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις κεραυνώθηκε από το Δία εξαιτίας όσων δίδασκε στα μυστήριά του.[4] Ο Στράβων (7.330, απ. 18) θεωρεί ότι τον σκότωσαν Θράκες συμπατριώτες του που δεν συμφωνούσαν με τη διδασκαλία του. Η κεφαλή του Ορφέα και η λύρα του ρίχτηκαν στον ποταμό Έβρο και χύθηκαν στη θάλασσα φτάνοντας μέχρι τη Λέσβο. Το κεφάλι τραγουδούσε σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Οι Λέσβιοι το έθαψαν και ίδρυσαν ιερό προς τιμήν του. Ναός του Βάκχου είχε χτιστεί πάνω στο σημείο, όπου θάφτηκε το κεφάλι.
Η λύρα αφιερώθηκε στο ναό του Απόλλωνα, όπου φυλασσόταν για πολύ καιρό. Η κεφαλή του Ορφέα έδινε χρησμούς, ωσότου ο Απόλλων, θεωρώντας ότι καταπατούνταν το προνόμιό του, της απαγόρευσε να χρησμοδοτεί.[5] Ο Κόνων από την άλλη παραδίδει ότι η κεφαλή του Ορφέα ξεβράστηκε στις εκβολές του ποταμού Μέλη κοντά στη Σμύρνη. Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση στο Παγγαίο η κεφαλή του Ορφέα μεταβάλλεται σε φίδι και από το αίμα προκύπτει το βότανο κιθάρα, το οποίο, όταν τελούνται τα Διονύσια αναπέμπει ήχους κιθάρας.[6] Η λύρα του μετατρέπεται σε αστερισμό.[7] Η ψυχή του σύμφωνα με τον Πλάτωνα (Πολιτεία 620Α) διάλεξε να μετεμψυχωθεί σε κύκνο.
-----------------------------------------------------------------------
[1] Kern T 39.
[2] Kern T 113.
[3] Βλ. λ.χ. Στοβαίος 4.20.47, Βεργίλιος, Georg. 4.520 κ.εξ., Παυσ. 9.30.5, Κόνων στο Kern T 115 κ.α. Ο Πλούταρχος (557D) ισχυρίζεται ότι οι άνδρες της Θράκης επέβαλαν στις γυναίκες τους ως τιμωρία για το θάνατο του Ορφέα να κάνουν δερματοστιξία στο σώμα τους.
[4] Kern T 123-125.
[5] Kern T 77, 118, 130, 134.
[6] Ψευδο-Πλούταρχος, Περί ποταμών 3.4.
[7] Ψευδο-Πλούταρχος ό.π., Ψευδο-Ερατοσθένης 24, σελ. 40 Olivieri.
heterophoton.blogspot.gr
Εκτός από το διαμελισμό του από γυναίκες των Λειβήθρων, αναφέρεται επίσης ανάλογος διαμελισμός από μαινάδες του Διόνυσου, οι οποίες τον εκδικήθηκαν, επειδή ο Ορφέας λάτρευε τον Ήλιο περισσότερο από το Διόνυσο.[2] Εναλλακτικά τον διαμελίζουν γυναίκες της Θράκης. Οι αιτίες που δίνονται από τους συγγραφείς ποικίλλουν: ο Ορφέας συμπεριφερόταν με περιφρόνηση στις γυναίκες μετά το θάνατο της Ευρυδίκης· αρνήθηκε να τις μυήσει στα μυστήριά του· με τη μουσική του μάγευε τους άνδρες της περιοχής που παραμέλησαν τις γυναίκες τους.[3]
Ο Παυσανίας γνωρίζει μια παράδοση ότι ο Ορφέας αυτοκτόνησε από θλίψη για το χαμό της γυναίκας του. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις κεραυνώθηκε από το Δία εξαιτίας όσων δίδασκε στα μυστήριά του.[4] Ο Στράβων (7.330, απ. 18) θεωρεί ότι τον σκότωσαν Θράκες συμπατριώτες του που δεν συμφωνούσαν με τη διδασκαλία του. Η κεφαλή του Ορφέα και η λύρα του ρίχτηκαν στον ποταμό Έβρο και χύθηκαν στη θάλασσα φτάνοντας μέχρι τη Λέσβο. Το κεφάλι τραγουδούσε σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Οι Λέσβιοι το έθαψαν και ίδρυσαν ιερό προς τιμήν του. Ναός του Βάκχου είχε χτιστεί πάνω στο σημείο, όπου θάφτηκε το κεφάλι.
Η λύρα αφιερώθηκε στο ναό του Απόλλωνα, όπου φυλασσόταν για πολύ καιρό. Η κεφαλή του Ορφέα έδινε χρησμούς, ωσότου ο Απόλλων, θεωρώντας ότι καταπατούνταν το προνόμιό του, της απαγόρευσε να χρησμοδοτεί.[5] Ο Κόνων από την άλλη παραδίδει ότι η κεφαλή του Ορφέα ξεβράστηκε στις εκβολές του ποταμού Μέλη κοντά στη Σμύρνη. Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση στο Παγγαίο η κεφαλή του Ορφέα μεταβάλλεται σε φίδι και από το αίμα προκύπτει το βότανο κιθάρα, το οποίο, όταν τελούνται τα Διονύσια αναπέμπει ήχους κιθάρας.[6] Η λύρα του μετατρέπεται σε αστερισμό.[7] Η ψυχή του σύμφωνα με τον Πλάτωνα (Πολιτεία 620Α) διάλεξε να μετεμψυχωθεί σε κύκνο.
-----------------------------------------------------------------------
[1] Kern T 39.
[2] Kern T 113.
[3] Βλ. λ.χ. Στοβαίος 4.20.47, Βεργίλιος, Georg. 4.520 κ.εξ., Παυσ. 9.30.5, Κόνων στο Kern T 115 κ.α. Ο Πλούταρχος (557D) ισχυρίζεται ότι οι άνδρες της Θράκης επέβαλαν στις γυναίκες τους ως τιμωρία για το θάνατο του Ορφέα να κάνουν δερματοστιξία στο σώμα τους.
[4] Kern T 123-125.
[5] Kern T 77, 118, 130, 134.
[6] Ψευδο-Πλούταρχος, Περί ποταμών 3.4.
[7] Ψευδο-Πλούταρχος ό.π., Ψευδο-Ερατοσθένης 24, σελ. 40 Olivieri.
heterophoton.blogspot.gr
Σχόλια